| Dersin Veriliş Biçimi |
ÖnsözFotoğraf, ışık yoluyla yüzey üzerine resmetme tekniği olarak 1800’lü yılların ortasından itibaren yaygınlaştı. Fotoğrafın yeni resmetme tekniği, toplumsal yaşam içinde yaygınlaşırken, yeni terimleri de beraberinde getirdi. Fotoğrafın teknolojisi ve sanatın ortamındaki durumuyla ilgili bu yeni terimleri karşılayan tanımlar ve açıklamalar da özel bir durum olarak ortaya çıktı. Bu bağlamda, yüzey üzerinde görüntünün oluşturulması optik ve fizik bilimiyle ilgili terimleri; yüzey üzerindeki görüntünün ışığa duyarlı bir yüzeye kaydedilerek sabitlenmesi de kimya bilimiyle ilgili terimleri kapsar. Öte yandan fotoğrafın bir resmetme tekniği olarak sanatın ortamına girmesi de, sanat fotoğrafıyla ilgili terimleri ortaya çıkardı. Ayrıca gelişen teknolojiyle birlikte, fotoğraf sayısal teknolojiyle tanıştı ve sayısal teknoloji de fotoğrafın alanına yeni terimler getirdi. Bütün bunlar fotoğrafla ilgili bir sözlüğün kapsayacağı alanları işaret eder. Yani fotoğraf denildiğinde; fizik ve kimya bilim alanlarıyla birlikte güzel sanatlar ve sayısal teknoloji anlaşılır. Bu sözlük, fotoğrafla ilgili olarak söz konusu alanların terimlerini içermektedir. Öte yandan günümüzde eski-yeni fotoğraf diye adlandırılan bir durum söz konusudur. Eski fotoğraf, film ve karanlık oda süreçlerini içerir. Eski fotoğraf hem teknoloji hem de ortam olarak unutulma sürecindedir. Yeni fotoğraf ise sayısal teknolojinin sağladığı olanaklarla birlikte, bilgisayarla birleşen fotoğraftır. Eski fotoğraf, verilerin süreklilik olarak işlendiği analog teknolojidir. Yeni fotoğraf ise verilerin evet-hayır ya da 0-1 olarak basamaklanarak kodlandığı sayısal teknolojidir. Bu sözlük, hem eski hem de yeni fotoğrafla ilgili terimleri içermektedir. Ülkemizde fotoğraf onlarca okulda, lise ve yüksek okul düzeyinde ders olarak okultulmakta. Fotoğraf alanıyla ilgili birçok kitap ve süreli yayın var. Bu yayınlar incelendiğinde, fotoğraf alanına özgü terimleri açıklayan çalışmaların yetersizliği görülür. Kullanılan terimlerin çoğu alanın temel dili olan İngilizceden aktarılmıştır. Bu aktarmalar teknolojinin zorunluluğu gibi gösterilir. Bu durum, kültürel eziklik oluşturma yanında, söylenişteki çarpıtılmış ifadelerle de dilimizi olumsuz etkilemektedir. Ayrıca bu aktarmalarda, terimlerin İngilizcedeki anlamı doğru belirlenememiş, anlam kaymaları ortaya çıkmış ve terimlerin farklı anlamları gözden kaçmıştır. Fotoğraf, bulunuşuyla birlikte Anadolu coğrafyasına ulaşmış ve hızla yaygınlaşmış, öğretilmesine yönelik etkinlikler de çok erken başlamıştır. Öte yandan, alanın kendine özel terimlerinin bir sözlük yapısı içinde toplanmasına yönelen olmamıştır. Fotoğraf alanına ışık tutan ilk ciddi çalışma, Nijat Özön tarafından yapıldı. Onun, ilk kez 1963’te Türk Dil Kurumu tarafından yayınlanan Sinema Terimleri Sözlüğü önemlidir. Yine Türk Dil Kurumu tarafından yayınlanmış olan; Fizik Terimleri, Kimya Terimleri ve Aydınlatma Terimleri sözlüklerini fotoğraf alanıyla ilgili olarak takdirle anmak isterim. Bu eserlerin her biri benim için yol gösterici olmuştur. Fotoğraf alanıyla ilgili olarak temel ve belirleyici dil İngilizcedir. İngilizce olarak yayınlanmış olan başvuru kaynağı niteliğindeki sözlükler, benim çalışmanın yol haritasını oluşturmuştur. Bu sözlüklerden hareket ederek, fotoğrafla ilgili madde başlarını ve Türkçe’de karşılayan terimleri belirledim. Bunu yaparken, yukarıda andığım Türk Dil Kurumu yayınları arasında yer alan sözlüklerden her bir terimi tek tek karşılaştırdım. Bu sürecin birkaç önemli nedeni vardır: İlki terim birliği sağlamak, kabul gören kullanışları ve terim tanımlarını yaygınlaştırmaktır. İkinci neden ise İngilizce dilinden gelen tuzaklardan korunmak için diğer sözlüklerin yol göstericiliğinden faydalanmaktır.İngilizce olarak ifade edilen bir fotoğraf teriminin, Türkçe’deki karşılığı olan bir terimi belirlemek ve farklı anlamlarını ifade etmek önemlidir. Türkçe karşılıklarını da uzun terimlerden kaçınarak oluşturmak gerekir. Önerilen terimler yoluyla dilimize tuzaklar hazırlamamak gerekir. Bu sözlüğü hazırlarken bu konuları hiç unutmadım ve çözümler bulmaya çalıştım. Bu kaygılarımı, fotoğraf alanının sorunları içinde; doğru söylenişli terimler, doğru ifadeler ve terim birliği içinde gidermeye yöneldim. Ben, sözlük konusunda akademik çalışmaları olan yani sözlükbilim alanında çalışan bir akademisyen değilim. Sözlüklerin bilim alanlarına olan katkılarını fark etmiş bir akademisyenim. Bunu da erken yaşlarımda, üniversite yıllarında, ikisi de rahmetli olan hocalarım; Sami N. Özerdim ve Prof. Dr. Cemal Mıhçıoğlu’ndan öğrendim. Bu hocalarım sadece kart sistemiyle bilgileri kaydederek akademik metin üretmenin ötesinde, Türkçenin zenginliğini ve geliştirilmesini öğretttiler. Sözlük hazırlamanın ve bilim alanları için terim üretmenin yollarını öğrettiler. En önemlisi de, Onlar bilim adamı denilen kişinin, kendi alanıyla ilgili olarak dilimizi zenginleştirmesi, güzel Türkçemize katkılar yapması gerektiğini eserleriyle ortaya koydular. Hocalarımı minnetle anıyorum. Bu sözlükte iki sekiz yüz küsür terim yer alıyor. Okuyucuların arasında terimlerin Türkçe karşılıklarını ya da tanımlamalarını uygun bulmayanlar olacaktır. Ülkemizde birçok alanda olduğu gibi fotoğrafçılık alanında da bir sözlük geleneği yok. Defalarca elden geçirilmiş olmasına rağmen bu terimler de hâlâ eksikler hatta yanlışlar olabilir. Dikkatli okuyucuların görüşleri sadece benim için değil ülkemiz fotoğrafçığı için de önemlidir. Onların bu çalışmayla ilgili desteklerini bekliyorum, terimlerle ilgili öneri ve görüşleri lkilic@anadolu.edu.tr e-posta adresine gönderebilirsiniz. Bir bilim alanında, kendi dilimizde okuyup yazarken başka bir dilin bize yardımcı olmasına izin vermek kaçınılmazdır. Ama bu kaçınılmazlık o yabancı dil yoluyla gecenin karanlığında kaybolmak demek değildir. Fotoğraf alanında çalışanları, gecenin karanlığından bir nebze olsun kurtarabilmek amacıyla bu sözlüğü hazırladım. Umarım yararlı olur. Levend KılıçEskişehir, Aralık 2017Bu ders sadece yüz yüze eğitim şeklinde yürütülmektedir. |
Anadolu Üniversitesi 
Türkçe 
İngilizce